Dość istotnym, a niekiedy pomijanym elementem myśli narodowej, jest jej stosunek do kultury i tradycji narodu. Można domniemywać, że kultura zajmuje ważne miejsce w myśli endeckiej, jako iż sama endecka koncepcja narodu jest koncepcją narodu kulturowego. Domniemanie takie będzie oczywiście słuszne. ,,Jeżeli język jest środkiem do wyrażania duszy narodu, to literatura ojczysta jest bezpośrednim tej duszy wyrazem’’ (Z. Balicki, Zasady wychowania narodowego, rok 1909).
Literatura to jednak tylko wycinek dzieł kultury. Obok niej są malarstwo, rzeźba, architektura, teatr… Kultura narodowa jest kluczowa w rozważaniach o narodzie, ponieważ to ona jest nośnikiem jego tożsamości, opartej na wspólnej religii, prawie, obyczajach, zwyczajach, symbolach, mitach, legendach itp.. Narodowcy zawsze mocno wspierali krzewienie polskiej kultury, zwłaszcza tej, która tworzona była „ku pokrzepieniu serc”, czy tej oryginalnej z czasów zaborów czy późniejszej (jak choćby środowisko „Sztuki i Narodu” czyniło w czasie II wojny światowej). Falangiści założyli Polską Organizację Akcji Kulturalnej, której celem było promowanie kultury polskiej w Polsce i walka z kulturą obcą. W czasie II wojny światowej funkcjonował Ruch Kulturowy oraz pismo „Sztuka i Naród”, związane z Konfederacją Narodu (organizacją czasu wojny powiązaną z przedwojenną Falangą). Mottem „Sztuki i Narodu” było Norwidowskie: „Artysta jest organizatorem wyobraźni narodowej”. Samo to motto wskazuje rangę, jaką narodowcy nadają kulturze. Na łamach „SiN” pojawiały się treści promujące mocarstwowość Polski – hasło „imperium”, zjednoczenie Słowiańszczyzny z hegemoniczną rolą Polaków, kwestie kultury imperialnej.
Kultura jest nośnikiem tożsamości narodowej, ale co niebagatelne – niesie ze sobą także potencjał etyczny. Przez przykład bohaterów narodowych i mity sprawuje funkcję wychowawczą. Pokazuje dzieciom, młodzieży, ale i dorosłym, jakie wartości, postawy etyczne, postawy życiowe są dobre i pożądane. Kultura jest zatem również nośnikiem etyki, a jeśli jest to kultura narodowa, to ta etyka jest wspólna dla całego narodu. Ma to zasadnicze znaczenie w procesie budowy państwa, wzmacniania tożsamości narodowej, jak i ich utrzymaniu czy rozwijaniu. Tylko tożsame u wszystkich członków grupy rozumienie tak podstawowych pojęć, jak „dobro” i „zło” (ale również bardziej złożonych – „naród”, „interes narodowy”, „rodzina”…) jest gwarantem sprawnie rozwijającego się społeczeństwa.
Monokulturowość zalicza się do podstawowego kanonu postulatów ruchu narodowego. W sytuacji, gdy w państwie rozwijają się odrębne od siebie kultury (nie chodzi tutaj o kulturowe regionalizmy), z innymi definicjami pojęć związanych z etyką i formą społeczeństwa, jego spoistość, a co za tym idzie siła, są pomniejszane. Multikulturalizm, równouprawnienie różnych kultur to równia pochyła prowadząca do upadku narodu i jego państwa. Historia uczy, że państwa wielonarodowe, wielokulturowe, pozbawione kultury dominującej – upadają. Dlatego też naród powinien pielęgnować swoją kulturę i tradycje, aby były one jego życiodajnym spoiwem.
Praktycznym wymiarem kultury narodowej jest jej tworzenie. W tym miejscu można wymienić niektórych twórców polskiej kultury, związanych z obozem narodowym: Jan Kasprowicz (1860-1926), Jan Gwalbert Pawlikowski (1860- 1939), Władysław Rabski (1865-1925), Zygmunt Wasilewski (1865-1948), Władysław Reymont (1867-1925), Adolf Nowaczyński (1876-1944), Karol Hubert Rostworowski (1877-1938), Jan Dobraczyński (1910-1994), Bronisław Onufry Kopczyński (1916-1943), Kazimierz Winkler (1918-2014), Wacław Bojarski (1921-1943), Zdzisław Stroiński (1921-1944), Andrzej Trzebiński (1922-1943), Tadeusz Gajcy (1922-1944).
Ten krótki szkic przedstawia najważniejsze elementy zagadnienia, jakim jest rozumienie znaczenia kultury przez polski obóz narodowy. Warto o tym przypominać, szczególnie w obecnych czasach, gdzie znacząca większość tworzonych ,,dzieł sztuki’’ z zakresu muzyki, filmu, serialu, obrazu czy rzeźby nie ma nic wspólnego z przekazywaniem wyższych wartości, a wręcz przeciwnie – służy rozbijaniu tradycyjnego ładu społecznego. Kultura popularna i kultura masowa to niezwykle ważne pola walki idei, pola, na których lewica zadomowiła się aż za dobrze. Poprzez swoją hegemonię kulturową może tworzyć nowe znaczenia znanych pojęć, choćby ,,rodziny’’, ,,społeczeństwa’’, ,,celu w życiu’’. Prosty przykład: im więcej razy pokaże się w filmach, serialach, przedstawieniach, książkach przysłowiową szczęśliwą parę gejów wychowującą dziecko, tym społeczeństwo bardziej będzie skłonne zaakceptować takie relacje w rzeczywistości, bo będzie miało wytworzone przez obcowanie z takimi treściami pozytywne sądy. W związku z tym szczególnie ważnym zadaniem dla wszystkich sił stojących po stronie łacińskiego i polskiego porządku społecznego jest odbicie obszaru kultury, bo władza nad nią to władza nad wyobraźnią, pojęciami, językiem, tożsamością i etyką narodu.
Tekst na podstawie dwóch podrozdziału nieopublikowanej jeszcze pracy ,,Ruch Narodowy. Wczoraj, dziś i jutro’’ autorstwa Aleksandra Kowalińskiego i Tomasza Dorosza.
