„Da mihi animas…”

Towarzystwo św. Franciszka Salezego zostało założone w 1859 r. we Włoszech przez księdza Jana Bosko. Ks. Bosko całe swoje życie poświęcił młodzieży i dzieciom, organizując dla nich tzw. Oratoria, czyli miejsca modlitwy, pracy, nauki i zabawy. Gromadziła się w nich młodzież, ucząc się pożytecznych rzeczy dających zawód, ale także pogłębiając swoje życie religijne i umiejętność współżycia społecznego. W 1876 roku nowa wspólnota liczyła już 330 członków, a rok później 1049. Salezjanie od początku prowadzili też działalność misyjną. Pierwsza placówka powstała w Patagonii w Ameryce Płd., a w roku 1891 bracia przybyli do Algierii w Afryce. W 1882 r. pojawili się w Palestynie, a w 1897 w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Wszędzie zakładali szkoły i sierocińce, a także Oratoria, na wzór słynnego Oratorium księdza Jana Bosko. Do Polski Salezjanie przybyli w roku 1898. Pierwszą ich placówką był zakład w Oświęcimiu. Zgromadzenie rozwijało się bardzo prężnie. Już w 1933 r. liczyło 571 zakonników. Pomimo wielkich strat podczas II wojny światowej liczba współbraci osiągnęła 1200 osób. W czasie ich działalności w Polsce powstały liczne ośrodki kształcenia i wychowania młodzieży. W 1997 roku na 185 szkół katolickich – aż 31 prowadzili Salezjanie! Księża salezjanie są zgromadzeniem czynnym, poświęcającym się pracy apostolskiej i misyjnej. Głównym polem ich działalności jest praca na rzecz młodzieży, zwłaszcza najuboższej i opuszczonej. Obecnie na całym świecie pracuje ok. 15000 współbraci, na pięciu kontynentach, w 132 krajach. Ich motto brzmi: Da mihi animas, caetera tolle (daj mi dusze, resztę zabierz). W tym zwięzłym zdaniu zawarta jest mistyka i ascetyka, które charakteryzują powołanie salezjańskie. Do najwybitniejszych polskich Salezjanów należeli m.in.: ks. kard. August Hlond – Prymas Polski oraz ks. abp. Antoni Baraniak – metropolita poznański. Na warszawską Pragę Salezjanie przybyli w roku 1931. A było to tak. Jeszcze w XIX wieku, przy skrzyżowaniu ulic Otwockiej i Kawęczyńskiej, stał mały drewniany kościółek należący do parafii NMP Loretańskiej, która obejmowała ogromny obszar przedmieść praskich. Ówczesny proboszcz – ks. Ignacy Dudrowicz – podjął decyzję o wybudowaniu nowego, murowanego kościoła. Stało się to możliwe dzięki wydatnej pomocy księcia Michała Radziwiłła i jego małżonki Marii, do których należały tereny wschodniej Szmulowizny, zwane od początków XX wieku Michałowem. Nową, wspaniałą świątynię wzorowano na słynnej bazylice rzymskiej Św. Pawła za Murami. Budowę rozpoczęto w 1907 roku, a zakończono w połowie lat 20-tych XX wieku. Maria Radziwiłłowa umierając przekazała cały swój majątek kardynałowi Hlondowi, który zrezygnował z darowizny na rzecz kardynała Kakowskiego, a ten z kolei przekazał dar księżom Salezjanom „na wieczne czasy”. Było to zgodne z ostatnią wolą fundatorki, która pragnęła, aby świątynia przy Kawęczyńskiej była także ośrodkiem wychowawczym dla dzieci i młodzieży, specjalnie wzorowanym na instytucji turyńskiej księdza Bosko. Salezjanie objęli nowy kościół i parafię, i wkrótce otworzyli Oratorium, które istnieje do dziś. W roku 1923 papież Pius XI nadał świątyni zaszczytny tytuł bazyliki mniejszej. Kościół był największa budowlą sakralną przedwojennej Warszawy. Cudem przetrwał zawieruchę wojenną unikając większych zniszczeń. Ciekawy epizod wydarzył się tu w 1953 roku, kiedy po śmierci Stalina nakazano ks. proboszczowi Alojzemu Malewskiemu bić w dzwony. Gdy klerycy zaczęli ciągnąć sznury – dzwon pochodzący jeszcze z 1712 roku przez chwile bił żałośnie, po czym pękł. W latach 1980-1986 na tyłach bazyliki zbudowano Dom Parafialny i Inspektoralny Towarzystwa Salezjańskiego. W 2001 roku zakończono budowę wieży. Niewątpliwie bazylika p.w. Najświętszego Serca Jezusowego jest jedną z najbardziej reprezentacyjnych świątyń Warszawy.

Materiały zebrał i opracował Marek Strzeszewski

Ks. Kazimierz Franczak SDB „Bazylika NSJ” Ks. Bronisław Kant TJ „Dom Parafialny i Inspektorialny Towarzystwa Salezjańskiego na Szmulowiźnie w dzielnicy Praga Północ w Warszawie” Fragmenty wykładów Giuseppiny Bellocchi, Radczyni Centralnej ds. życia salezjańskiego, relacji z Rodziną Salezjańską, wygłoszone w sierpniu 2011 r. do VDB w Polsce.