Warszawska Praga, 1 sierpnia 1944 r., godz. 16.30.
Rys historyczny
W przeddzień wybuchu powstania w Warszawie, na Pradze koncentrowały się silne oddziały niemieckie, przygotowujące się do powstrzymania sowieckiej ofensywy na centralnym odcinku frontu wschodniego. Zastępcą dowódcy Grupy Armii „Środek” był feldmarszałek Walther Model, który zadanie odrzucenia sił rosyjskich w tym rejonie powierzył generałowi wojsk pancernych – Nikolausowi von Vormann, dowódcy 9 Armii.
Niemcy byli zaalarmowani niepokojącymi danymi wywiadu, które ostrzegały o mobilizacji Polaków i możliwości wybuchu powstania w Warszawie. Silne patrole Schutzpolizei przemierzały Pragę, a ważne strategicznie obiekty zostały wzmocnione dodatkowymi załogami Wehrmachtu i Luftwaffe (mosty, wiadukty kolejowe, dworce, urzędy i posterunki policji).
Komendantem 4 Rejonu, obejmującego znaczne obszary Nowej Pragi i Michałowa, był ppłk artylerii Henryk Bełdycki ps. „Stefan”. Ogółem podlegało mu ponad 1000 żołnierzy, podzielonych na 6 zgrupowań (kompanii). Jednym z nich – zgrupowaniem 1604, dowodził por. Michał Łazarski ps. „Biebrza”.
/Michał Łazarski urodził się 29.09.1896 r. w Sztabinie, walczył o niepodległość w latach 1918-1920. Po zakończeniu działań wojennych organizował kółka rolnicze i spółdzielnie mleczarskie w województwie białostockim. Samorządowiec: zasiadał w Radzie Gminnej i Wydziale Powiatowym w Augustowie oraz Radzie Wojewódzkiej w Białymstoku. Pełnił obowiązki prezesa Okręgowego Towarzystwa Rolniczego oraz radcy Izby Rolniczej w Białymstoku. Od 1928 r. był nieprzerwanie posłem na Sejm, w 1938 r. wybrany został senatorem. Jako oficer rezerwy walczył w wojnie obronnej 1939 r., jako oficer 41 Pułku Piechoty Strzelców Suwalskich, a następnie był żołnierzem Armii Krajowej, ps. „Biebrza”, „Józef”. Zginął 1.08.1944 r., w pierwszym dniu Powstania Warszawskiego. Odznaczony dwukrotnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległości z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych./
Ppłk Żurowski („Andrzej”) oczekiwał na meldunki powstańców z 4 Rejonu na u. Białostockiej 20, w miejscu postoju komendanta 5 Rejonu – mjr piechoty Zygmunta Bobrowskiego ps. „Ludwik II”. Po jakimś czasie przeniósł się wraz z adiutantem ppor. Aleksandrem Bartnikiem ps. „Jastrząb” i łączniczkami na ul. Konopacką 4. Miejsce postoju plutonu łączności ppłk „Stefana” znajdowało się na ul. 11 Listopada, naprzeciwko głównej bramy koszar.
Pierwszego sierpnia ok. godz. 16.30, idąc ulicą Markowską od strony Białostockiej, przy zbiegu z Ząbkowską, kilkunastoosobowy oddział powstańczy, zmierzający prawdopodobnie na miejsce koncentracji, natknął się na silny patrol Schutzpolizei (patrolujący ulice Pragi z siedziby Schutzpolizei na Targowej 15 – Abschnitt Wache Ost der Schutzpolizei.). Doszło do wymiany strzałów. Poległ por. „Biebrza” i dwóch powstańców, a pięciu odniosło rany. Niemcy mieli jednego zabitego i dwóch rannych.
Po wymianie strzałów, która trwała zapewne kilka do kilkunastu minut, powstańcy wycofali się w kierunku ulicy Białostockiej.
Opracowanie– Marek Strzeszewski
